In dit achtergrondartikel focussen we op de rol van ventilatiesystemen bij nieuwbouwwoningen binnen het realiseren van de doelstellingen uit het Klimaatakkoord. Hoe zijn deze nu opgenomen in de BENG? Wat zijn daarbij de knelpunten? En wat zijn slimme oplossingen die nu al toe te passen zijn waardoor de klimaatdoelstellingen wél gerealiseerd kunnen worden?

Wat is de impact van de keuze van het ventilatiesysteem bij een nieuwbouwwoning? Daar kunnen we kort over zijn: veel! Het type ventilatiesysteem heeft in de BENG namelijk invloed op de warmte- en koudevraag, TO-juli, het aandeel hernieuwbare energie en uiteindelijk op de CO₂-emissie van de woning.

Onlogische keuze

Binnen de huidige BENG 1 wordt uitgegaan van een forfaitair ventilatiesysteem type C1. Dit betekent dat de woning wordt geventileerd via een mechanisch afvoersysteem met natuurlijke toevoer via raamroosters. Kijkend naar de essentie van de BENG-regelgeving, het bevorderen van de CO₂-reductie van de Nederlandse gebouwde omgeving, is dit een onlogische keuze. In vergelijking met systeem D ventilatie (ventilatie met warmteterugwinning) levert systeem C ventilatie namelijk juist méér CO₂ uitstoot op in plaats van minder.

Vanuit de berekeningen is zichtbaar dat een ventilatiesysteem C naast de extra CO₂ uitstoot ook meer energie verbruikt dan een ventilatiesysteem D. Voor de eindgebruiker vertaalt zich dit in een hogere energierekening. Daarnaast levert systeem C de eindgebruiker meer discomfort. De verse lucht wordt rechtstreeks via de aanvoerroosters in de ramen de woning ingezogen waardoor klachten als lawaai van buiten, tocht, warmte in de zomer en koudeval in de winter worden ervaren. Met als gevolg dat roosters in de praktijk veelal dicht staan en de woning te weinig luchtverversing krijgt met vochtproblemen en schimmels als resultaat. Zie ook het rapport ‘Comfortbeleving in goed geïsoleerde woningen met ventilatie C en lage temperatuurverwarming’ van Techniek Nederland/ Uneto-VNI.

Bouwen voor de toekomst?

Los van de systeemprestaties brengt het rekenen met een forfaitair ventilatiesysteem type C1 in BENG 1 nog een ander probleem met zich mee. BENG 1 gaat als richtlijn namelijk uit van een woningrenovatie na 50 jaar. Nu voor systeem C kiezen, betekent over 50 jaar nog steeds systeem C in de woning terwijl de levenscyclus van een technische installatie gemiddeld 15 jaar bedraagt. Huidige (energie)renovaties laten zien dat overschakelen naar een duurzame(re) oplossing wel noodzakelijk is vanuit de Klimaatdoelstellingen, maar dat dit zeer complex en bovendien extra kostbaar is.

Geen beloning voor lange termijn keuzes

Ellen Feddes: “In de huidige renovaties zien we dat het lastig en ingrijpend is om van ventilatiesysteem C naar D te gaan. Daarom is het belangrijk direct bij het ontwerp goede systeemkeuzes te maken. Gelukkig maakt het merendeel van de bouw deze al, alleen wordt daar in de BENG 1 wetgeving niet mee gerekend. In de BENG 1 waarde rekenen we met het forfaitair C1 ventilatiesysteem. Huiseigenaren en bouwers die een duurzamere ventilatie keuze maken, worden hier niet voor beloont. Daarnaast worden degene die vanuit duurzaamheidsperspectief een ‘slechte’ keuze maken, hier niet voor gestraft. Maar op lange termijn worden de bewoners dit wel. Zij zullen een slechter en ongezonder binnenklimaat hebben en hogere energiekosten. En over 15 jaar, wanneer de installatie aan vervanging toe is, lukt het niet zomaar om naar een moderne techniek over te stappen. Want ventilatielucht via kanalen naar elke ruimte in je woning toebrengen is in een bestaande woning een behoorlijke uitdaging. Ook is achteraf voor systeem D kiezen vele malen duurder dan wanneer je dit systeem meteen bij de nieuwbouw realiseert. We kennen de verduurzamingsopgave die we met elkaar in Nederland moeten zien te realiseren. Waardeer dan ook de duurzame methodes zodat de basis die nu in de nieuwbouwhuizen wordt gelegd ook echt toekomstbestendig is. Je wilt straks geen woningen van 15 jaar oud moeten renoveren.”

Bouwbesluit betreft minimale eisen

Voor het bevorderen van een goede gezondheid van bewoners zijn er al sinds de woningwet van 1901 adviezen opgesteld voor het ventileren van ruimtes. Sinds 1992 verplicht het landelijke Bouwbesluit dat iedere nieuwbouwwoning in Nederland wordt opgeleverd met een ventilatiesysteem. Het hoofdstuk luchtverversing gaat over de technische bouwvoorschriften vanuit het oogpunt van de gezondheid van de bewoners. Echter zijn dit minimale eisen.

Van minimaal naar ‘gewoon gezond’

Efficiënt in luchtverversing, goed luchtkwaliteit ipv voldoen aan het Bouwbesluit, hoog efficiente systemen met slimme regelingen op tempratuur (bypass), vocht en CO₂. Mogelijkheid tot toepassen van fijnstoffilters voor fijnstof reductie in de woning Effect gezondheid woning + bewoners

Knelpunten bestaande bouw

Bestaande bouw moet van het gas af – in veel woningen moet de warmtevraag vors worden verlaagd om deze geschikt te maken voor een WP Grootschalige verbouwing door héle woning ISDE subsidie komt hoogstwaarschijnlijk voor wtw en vraaggestuurd C in 2024 Link Zehnder: Creatieve oplossingen bedacht, Overflow en ComfoVar in de bestaande bouw.

Van korte- naar lange termijn oplossingen

Door wetgeving duurzame keuzes aantrekkelijk maken (subsidies) Ventilatie van BENG 2 naar BENG 1 WTW-ventilatie als standaard; opschalen nieuwbouw direct mogelijk Feitelijk de prestaties laten zien van de verschillende ventilatiesystemen op energie en ventilatie efficienty. In 2030 staat er voor 5 GW aan opgesteld WP vermogen (tennet – staat in de gawalo), met WTW zou dit lager kunnen zijn – minder piekvraag en lager energieverbruik. Dus ook minder netcongestie.

“De schaduwkosten van het materiaal worden almaar belangrijker. Dit zijn de kosten die gemaakt moeten worden om de schade aan het milieu, door het materiaalgebruik, ongedaan te maken. De MPG [red: MilieuPrestatie Gebouwen] gaat op korte termijn - wellicht al in 2025 - naar 0,5. Er zijn soms partijen die zeggen dat je bij een WTW-ventilatiesysteem meer materiaal nodig hebt waardoor dit slechter is voor de MPG. Echter, als je dit integraal bekijkt is dit weer niet zo. Een WTW-ventilatiesysteem zorgt voor minder benodigd vermogen waardoor je met een kleinere warmtepomp en kleiner afgifte systeem kunt werken. Daarnaast zijn er vaak geen PV-panelen nodig wat positief is, want PV doet het erg slecht in de MPG. TNO heeft onderzoek gedaan naar de CO₂ bijdrage van een (hybride)warmtepomp naar aanleiding van de veel hogere MPG-waarde van een warmtepomp dan werd gedacht. Ook voor WTW-ventilatie is energiegebruik een grote plus ten opzichte van systeem C ventilatie. Kortom kijk naar het hele verhaal om de juiste keuzes te maken. Nu, maar zeker ook voor de toekomst.”

Verwijzingen

Innovatietrends in verduurzaming gebouwde omgeving > Onderzoek bundelt innovatietrends in verduurzaming gebouwde omgeving (tno.nl)

TNO Rapport gezonde binnenlucht

Blog Kennisinstituut KERN | BENG staat haaks op zeer energiezuinig bouwen > BENG staat haaks op zeer energiezuinig bouwen - Kennisinstituut KERN

Onderzoek Comfortbeleving ventilatiesysteem C van Techniek Nederland